Zbigniew Treppa
Uniwersytet Gdański

Utkano ją na prostym krośnie metodą rzemieślniczą, regularnym splotem lewoskrętnym typu „Z” (włókna tworzące nić nawijane są w kierunku przeciwnym do kierunku wskazówek zegara). Średnia grubość nici wynosi ok. 0,25 mm, a na długości 1 cm występuje od 12 do 15 nitek. Tunika jest oryginalnie bezszwowa – została utkana z jednego kawałka, łącznie z rękawami, które stanowią przedłużenie pleców. W obecnym stanie podszyta jest wzmacniającą tkaniną, mającą uchronić ją przed rozpadem, a oryginalna jej część składa się z około 20 pozszywanych ze sobą fragmentów. Między innymi na podstawie świadectw tradycji oraz zbieżności śladów krwi (pod względem jej grupy oraz kształtów) z tymi znajdującymi się na Całunie z Turynu uznawana jest za autentyczną spodnią tunikę Jezusa Chrystusa, o którą rzymscy żołnierze rzucili losy (J 19, 23-24). Tunikę z Argenteuil należy odróżnić od wierzchniej szaty Jezusa przechowywanej w katedrze w Trewirze, która została przywieziona z Palestyny do Europy przez św. Helenę, matkę cesarza Konstantyna Wielkiego.

Historia tuniki jest dobrze udokumentowana, począwszy od 1150 r., kiedy została odnaleziona w kościele klasztoru Benedyktynów w Argenteuil, niewielkiej miejscowości zamieszkiwanej wówczas przez około 100 rodzin. Pierwsze uroczyste wystawienie na widok publiczny, które wiązało się z uznaniem jej autentyczności, odbyło się z udziałem króla Ludwika VII oraz w obecności dziewięciu biskupów i dwóch arcybiskupów. Opis tego wydarzenia zawarty jest w dokumencie z 1156 r. autorstwa Hugona, arcybiskupa Rouen. Bardzo prawdopodobna jest hipoteza, bazująca na wcześniejszych źródłach kronikarskich, że relikwia miała znaleźć się w Argenteuil w pierwszej połowie IX w. (prawdopodobnie w 814 r.) dzięki Teodradzie, córce Karola Wielkiego, która była ksienią klasztoru w Argenteuil (Franziskus Büll; Pierre Dor). Do tej francuskiej miejscowości artefakt miałaby zostać przywieziony z Konstantynopola, gdzie przypuszczalnie pojawił się około VII w. Relikwia znalazła się we Francji w niedługim czasie po koronacji Karola Wielkiego (800 r.), któremu została przekazana przez Irenę, cesarzową Bizancjum. Kronikarze i historycy łączą wcześniejsze losy tuniki z Jerozolimą (lata 33-36 i 590-628), Jafą (lata 36-? i ?-590) oraz Germią (przedział lat niepewny, ale między dwoma pobytami relikwii w Jafie), miejscowością o niepotwierdzonej lokalizacji. Jest domniemaniem, o dużej dozie prawdopodobieństwa, że do Jafy tunika została przywieziona przez apostoła Piotra, gdzie następnie została ukryta w domu Szymona Garbarza, o którym wspominają Dzieje Apostolskie (9, 43). Od momentu odnalezienia szaty po 1150 r. w Argenteuil, nie opuszczała ona swojego miejsca przechowywania. Okres ten jednak jest naznaczony burzliwą historią, na którą składają się wojny religijne, rewolucja i pocięcie na kawałki, rekonstrukcja w XIX w., pobieranie wielu fragmentów i rozpraszanie ich po wielu miejscach, wreszcie kradzież i zwrot w 1984 roku (Marion i Lucotte 2008, s. 156).

Tunika została pocięta na kawałki w listopadzie 1793 r. przez opata Ozeta, proboszcza Argenteuil, by uratować ją przed zniszczeniem w wyniku rozruchów podczas rewolucji francuskiej. Poszczególne jej części zostały zakopane w różnych miejscach bądź rozdane godnym zaufania parafianom. Po dwóch latach od tego wydarzenia, kiedy minęło bezpośrednie zagrożenie zniszczenia, próbowano odzyskać wszystkie części relikwii, jednak bezskutecznie. W najlepszym stanie zachowała się tylna część szaty. Wiele fragmentów tuniki utracono bezpowrotnie, niektóre przechowywane są w Longpont-sur-Orge we francuskim departamencie Essonne, jeden zaś od 1854 r. w Watykanie, gdzie znalazł się na skutek interwencji papieża Piusa IX. W kwietniu 1982 roku w obecności biskupa Wersalu relikwia została zrekonstruowana z większości dostępnych fragmentów.

Pierwsze badania struktury tkaniny zostały przeprowadzone jeszcze pod koniec XIX w.: chemiczne w 1892 r. oraz rok później tekstylologiczne, część w Manufakturach Gobelinów w Beauvais. Wykazały one, że zanim została utkana szata, przędzę ufarbowano na kolor ciemnobrązowo-czerwony, co potwierdziły badania chemiczne z 1931 r., określające źródło barwnika, którym najprawdopodobniej był korzeń marzanny gatunku Rubia tinctorum L. lub Rubia peregrina L., wykorzystywany do barwienia tkanin w starożytnej Syrii, Palestynie oraz w Egipcie. Fakt zabarwienia włókien został następnie potwierdzony na przełomie XX i XXI w. po analizach chromatograficznych i spektroskopowych podjętych przez André Mariona i Gérarda Lucotte’a.

Pierwsza próba naukowego porównania plam krwi występujących na tunice z tymi znajdującymi się na Całunie została podjęta w 1934 r., jednak badanie to okazało się niezbyt dokładne (Marion i Lucotte 2008, s. 173). Wykorzystano do tego celu fotografie relikwii wykonane przez Gérarda Cordonniera w trzech pasmach spektralnych w widmie widzialnym za pomocą barwnych filtrów oraz w podczerwieni. Jednak dopiero badania przeprowadzone w Instytucie Optyki Orsay przez A. Mariona i G. Lucotte’a w 1998 r. pozwoliły wykazać dużą zbieżność plam krwi z tuniki z tymi na Całunie. Podobieństwo to dotyczy obrazu graficznego plam krwi na obu relikwiach, a konkretnie ich układu oraz kształtu. Badania przeprowadzono przy użyciu narzędzi informatycznych; posługiwano się przede wszystkim reprodukcjami wykonanymi w świetle podczerwonym przez G. Cordonniera oraz reprodukcjami wykonanymi współcześnie w technice barwnej z uwzględnieniem pełnego spektrum światła widzialnego. Analiza ta została opatrzona następującym komentarzem: Jeżeli weźmiemy pod uwagę wcześniejsze hipotezy oraz jeżeli uwzględnimy odkształcenia i obroty, jakim ulega szata, wówczas nałożenie na siebie obrazu tuniki i obrazu pleców z Całunu wykazuje niezwykłą zgodność (Marion i Lucotte 2008, s. 181). Autorzy przeprowadzonych badań i obserwacji dwóch prostopadłych kierunków śladów krwi w okolicach pleców doszli do wniosku, że ofiara, która pozostawiła te ślady na obu relikwiach, dźwigała na swoich barkach krzyż w pełnej jego formie, nie zaś tylko w postaci ograniczonej do belki poprzecznej (patibulum), jak uważa większość syndonologów.

W 1985 r. określono grupę krwi z pozostawionych na tunice krwawych śladów (Saint Prix). Zastosowano klasyczną technikę stosowaną w immunohematologii: wszystkie analizy zostały przeprowadzone przy użyciu specyficznych surowic zawierających przeciwciała anty-A i anty-B, wykrywające obecność krwinek aglutynogenów odpowiadających grupom A i B (Marion i Lucotte 2008, s. 212). Jest to grupa AB, którą również stwierdzono na Całunie z Turynu i Sudarionie z Oviedo (por. →Krew na Całunie oraz →Sudarion z Oviedo).

W latach 2003-2005 przeprowadzono badania datowania radiowęglowego nici pobranych z jednej próbki tuniki, oznaczonej S2a. Dwa niezależne od siebie laboratoria wykonały analizy tą samą techniką AMS i zastosowały taką samą procedurę czyszczenia wstępnego (kwas–zasada–kwas). Wykazano dużą rozbieżność między punktami średnimi obu przedziałów czasu oszacowanych datowań. Zakres pierwszego datowania został określony jako przedział lat między 530 a 650, natomiast późniejszego na okres 670-880, przy jednakowym stopniu prawdopodobieństwa wynoszącym 95,4%. Punktem średnim pierwszego datowania jest rok 590, natomiast późniejszego – 775, co wskazuje na różnicę datowania tej samej próbki o prawie dwieście lat. Krytycy tych badań wskazują na zawodność datowania izotopem węgla w przypadku tkanin, a przede wszystkim podważają skuteczność metod oczyszczania próbek wykorzystanych w badaniach (Marion i Lucotte 2008).

Na początku XXI w., dzięki badaniom pyłków roślin przeprowadzanym przez A. Mariona i G. Lucotte, udało się także odnaleźć na tunice sześć gatunków pyłków zbieżnych z tymi znajdującymi się na Całunie oraz siedem identycznych jak te na Sudarionie z Oviedo, z których dwa występują na wszystkich trzech relikwiach i są endemiczne dla Palestyny (Tamarix hampeana i Pistacia palaestina). Ci sami uczeni przeprowadzili również badanie śladów DNA za pomocą techniki PCR na materiale pobranym z tuniki. Dzięki nim można było ustalić, że na szacie ślady krwi pozostawiła jedna osoba. Jest to człowiek płci męskiej, Żyd pochodzący ze Środkowego Wschodu (Marion i Lucotte 2008, s. 227).

Tunika z Argenteuil jest rzadko wystawiana publicznie, podobnie jak Całun z Turynu. Ostatnie tego rodzaju wydarzenie miało miejsce w 2016 r.

Bibliografia

Dor P., La Tunique d’Argenteuil et ses prétendues rivales: étude historique,  Maulévrier 2002.

Leroy J.-Ch., Tunika Jezusa. Cudowna relikwia chrześcijaństwa, przeł. A. Zielińska, Kraków 2013.

Marion A., Lucotte G., Tunika z Argenteuil i Całun Turyński. Podsumowanie badań, tłum. A. Łatka, Kraków 2008.

Nickell J., Relics of the Christ, Lexington 2007.

Parcot L., La Sainte Tunique d’Argenteuil : Recherches scientifiques, 3e ed., Paris 1934.

Le Quéré F., La sainte Tunique d’Argenteuil : Histoire et examen de l’authentique tunique sans couture de Jésus-Christ, Paris 2016.

Źródła ilustracji

1. Archiwum Bazyliki w Argenteuil (domena publiczna)

2. Wikimedia Commons, https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Argenteuil_95_Sainte_Tunique_2016.JPG (Simon de l’Ouest, CC BY-SA 4.0)