Zainteresowanie Całunem Turyńskim, płótnem, na którym znajduje się wizerunek ciała mężczyzny, widziany z frontu i z tyłu, ze śladami tortur, podobnych do zadanych Jezusowi i opisanych w Ewangeliach Nowego Testamentu, od XX wieku znalazło także miejsce w światowej nauce. Zintensyfikowało się ono zwłaszcza po słowach papieża Jana Pawła II wypowiedzianych w 1998 roku w katedrze turyńskiej, gdzie Całun jest przechowywany. Stając przed dylematem: czy płótno zwane „Całunem Turyńskim” jest całunem pogrzebowym Jezusa, czy średniowiecznym fałszerstwem, tak genialnym, że nauka XXI wieku nie potrafi tej tezy ani falsyfikować, ani potwierdzić, papież uznał, że rozstrzygnięcie tej kwestii nie leży w szczególnej kompetencji Kościoła. Natomiast może być ona podjęta przez naukowców, gdyż nie chodzi tu o przedmiot wiary, lecz powinna stać się przedmiotem studiów podejmowanych bez uprzedzeń, które by prowadziły do fałszywych wyników; (…) do działania z wewnętrzną wolnością i troskliwym szacunkiem, zarówno z punktu widzenia metodologii naukowej, jak i wrażliwości wierzących.

W papieskie wyzwanie wpisują się badania syndonologiczne prowadzone od ponad stu lat, które skupiają się głównie na Całunie Turyńskim, ale także na Sudarionie z Oviedo, Welonie z Manoppello, Tunice z Argenteuil oraz Tilmie z Guadalupe. Obecnie w wielu miejscach na świecie istnieją ośrodki badawcze, które zajmują się tą problematyką. Bez wątpienia wiodącą rolę w tym zakresie odgrywa Międzynarodowe Centrum Syndonologiczne w Turynie. Do ośrodków amerykańskich, hiszpańskich i włoskich dołączył w 2017 roku także polski – Polskie Centrum Syndonologiczne z siedzibą w Krakowie, będące filią centrum turyńskiego. W nim dojrzał pomysł opracowania Leksykonu syndonologicznego, w którym podsumowano by ponad stuletnie osiągnięcia badawcze nad Całunem Turyńskim i innymi artefaktami z nim związanymi. W dużej mierze na tę decyzję wpłynęły doświadczenia zebrane w latach 2017-2020 (cztery semestry), kiedy prowadzone było międzyuczelniane seminarium syndonologiczne zorganizowane przy współpracy krakowskich uczelni: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczo-Hutniczej i Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II oraz Uniwersytetu Gdańskiego, w którym uczestniczyli wszyscy członkowie kolegium redakcyjnego przyszłego leksykonu. Do partnerów merytorycznych dołączył też Papieski Uniwersytet św. Tomasza z Akwinu w Rzymie.

Po roku od zakończenia serii seminariów (2021) uruchomiono prace nad Cyfrowym leksykonem syndonologicznym w postaci publikacji elektronicznej tworzonej w formie aplikacji internetowej w krakowskim Wydawnictwie Księgarnia Akademicka. Nowoczesna formuła hipertekstowa nawiązująca do założeń publikacji naukowych typu living book (por. Adema 2021), zawierająca elementy multimedialne i wyposażona w różnego rodzaju narzędzia wyszukiwawcze ma uprzystępnić i uatrakcyjnić lekturę, a także połączyć tradycyjne zasady wydawnicze z wykorzystaniem możliwości nowych technologii. Hasła składające się na leksykon zostaną udostępnione w modelu otwartego dostępu (open access) w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej, a także będą systematycznie uzupełniane i aktualizowane.

Na leksykon składają się hasła o profilu przeglądowo-problemowym, kalendarium, hasła osobowe i geograficzne oraz polska bibliografia syndonologiczna z lat 1900-2020. Ich dobór – poza uniwersalnym charakterem dającym obraz rozwoju syndonologii – uwzględnia również polską specyfikę tej dziedziny, ukazującą nasz wkład do badań nad Całunem. Hasła ilustrowane będą zdjęciami i mapami, zaopatrzone w przedmiotowo-podmiotową bibliografię załącznikową o zasięgu światowym, w tym polską. Naszą ambicją jest to, aby hasła były opracowywane głównie przez zespół polskich syndonologów, specjalistów od poszczególnych zagadnień, ponieważ leksykon ma charakter interdyscyplinarny. Trzon zespołu stanowią współpracownicy Polskiego Centrum Syndonologicznego. Zespół współpracuje z Międzynarodowym Centrum Syndonologicznym w Turynie, korzystając z jego merytorycznego i instytucjonalnego wsparcia (konsultacje, biblioteka i archiwum), oraz z innymi instytucjami podejmującymi badania syndonologiczne.

Funkcjonalności i elementy interaktywne, w tym zaawansowane opcje wyszukiwania, filtrowania i przeglądania materiałów składających się na leksykon, będą udostępniane stopniowo. Do tego czasu możliwe jest prowadzenie wyszukiwania pełnotekstowego w udostępnionym zbiorze haseł. Mamy nadzieję, że leksykon stanie się interaktywnym podręcznikiem online dotyczącym studiów syndonologicznych i pozwoli zainteresowanym zapoznać się z rzetelnie opracowywanymi rezultatami badań oraz że będzie służyć jako standardowa praca referencyjna dla dalszych projektów badawczych o charakterze monograficznym.

Oprócz przedstawienia aktualnego stanu badań, hasła stanowić mogą również podstawę do pogłębienia i poszerzenia podjętych tematów oraz mogą otwierać perspektywę dla przyszłych badań interdyscyplinarnych. Ponadto projekt zapewnia trwałe wsparcie naukowe dla dyskursów akademickich i pozaakademickich oraz dla różnych inicjatyw duszpasterskich. Międzynarodowy skład zespołu badawczego zaangażowanego w przygotowanie leksykonu przyczynia się także do integracji różnych środowisk badawczych oraz do popularyzacji polskich osiągnięć w obszarze syndonologii.

Książka jest rezultatem projektu badawczego pt. „Leksykon syndonologiczny”, realizowanego przez zespół naukowców afiliowanych do następujących uczelni: Uniwersytetu Jagiellońskiego, Akademii Górniczo-Hutniczej, Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, Uniwersytetu Gdańskiego oraz Papieskiego Uniwersytetu św. Tomasza z Akwinu w Rzymie. Do składu kolegium redakcyjnego leksykonu należą członkowie Polskiego Centrum Syndonologicznego, zaś funkcję koordynatora całości projektu i redaktora wersji elektronicznej leksykonu pełni Krzysztof Pilarczyk.

Projekt współfinansowany jest przez Uniwersytet Jagielloński w ramach Minigrantu POB Heritage (edycja specjalna: Humanistyka Cyfrowa, tytuł: Cyfrowy leksykon syndonologiczny, nr dokumentu: H.5.7.2021).