Jan S. Jaworski
Uniwersytet Warszawski

Prezydentem STURP i jego głównym organizatorem był fizyk John P. Jackson, a wiceprezydentem Eric J. Jumper, obaj profesorowie (associate professors) w Akademii Sił Powietrznych USA w Kolorado. Przed wyjazdem do Turynu przez prawie dwa lata naukowcy STURP dyskutowali korespondencyjnie i podczas spotkań seminaryjnych szczegółowy harmonogram badań, który miał być realizowany 24 godziny na dobę przez zmieniające się kolejno zespoły. Przyjęto układ współrzędnych dla całego płótna i ustalono dokładne położenie na Całunie charakterystycznych miejsc do sfotografowania i rejestracji widm, a także do pobrania próbek – 25 z nich znajdowało się po stronie frontowej wizerunku, a 15 po stronie tylnej. Wybrane miejsca obejmowały obszary wizerunku ciała, śladów krwi, przypaleń słabszych i mocniejszych, zacieków wodnych oraz obszar kontrolny samego płótna. Na miesiąc przed wyjazdem zorganizowano w Amston (na wschód od Nowego Jorku) trening praktyczny z użyciem aparatury pomiarowej. Do Turynu poleciało 26 amerykańskich naukowców i techników (niektórym towarzyszyły żony, które miały pomagać przy montowaniu aparatury, oraz dzieci). W 80 skrzyniach wysłano wcześniej aparaturę pomiarową ważącą ponad tonę. Całun udostępniono do badań 8 października 1978 r. w olbrzymiej sali Pałacu Królewskiego, przylegającego do turyńskiej katedry św. Jana Chrzciciela. Okna sali zaciemniono, a sam Całun rozpięto na specjalnie przywiezionym z USA obrotowym stole, wykonanym ze stali nierdzewnej, przytrzymując go za pomocą namagnesowanych guzików. Najpierw zaplanowano badania naukowców europejskich, którym jednak towarzyszyli Amerykanie, zyskując w ten sposób dostęp do Całunu przez cały czas, a więc w sumie 120 godzin.

W ramach bezpośrednich badań Całunu członkowie STURP zastosowali: czarno-białą i kolorową fotografię naukową z kalibracją sensytometryczną do późniejszych ilościowych pomiarów mikrodensytometrem, fotografię mozaikową z separacją kolorów oraz w formacie „octo” z dużą rozdzielczością, powiększenia makroskopowe i stereofotografię (Donald Devan, Ernest H. Brooks II, Vernon D. Miller)¹ , fotografię mikroskopową z powiększeniem do 30 razy (Mark Evans), radiografię rentgenowską (Robert W. Mottern, J. Ronald London, Roger A. Morris), fluorescencję rentgenowską (R.A. Morris, J.R. London, R.W. Mottern), widma odbiciowe w zakresie nadfioletu i światła widzialnego rejestrowane dla długości fal od 250 do 750 nm oraz fluorescencję UV ze wzbudzeniem przy 365 nm i 248 nm (Roger Gilbert, Jr. i Marion M. Gilbert oraz Samuel F. Pellicori i V.D. Miller), spektroskopię w podczerwieni (Joseph S. Accetta, J. Steven Baumgart), termografię w podczerwieni (Thomas W. Haverty), fotografię dokumentacyjną (Barrie M. Schwortz) oraz analizę obrazu, także wizualnie przy różnych powiększeniach (Donald Janney, Jean Lorre, Donald J. Lynn i R.W. Mottern). Pobrano próbki z powierzchni płótna za pomocą taśm klejących (Raymond R. Rogers i Robert Dinegar). W skład zespołu badającego Całun w Turynie wchodzili również technicy pomagający w eksperymentach, czuwający nad aparaturą i konserwujący ją (Rudolph J. Dichtl, John D. German i Joan Janney Rogers) oraz Thomas F. D’Muhala, zajmujący się logistyką całego przedsięwzięcia, i Kenneth E. Stevenson, pełniący funkcję rzecznika prasowego. Technicy musieli cały czas czuwać nad zasilaniem elektrycznym przyrządów. Ponadto konieczne było uruchomienie w łazience ciemni do wywoływania filmów (przede wszystkim rentgenowskich), część wyników trzeba było zapisywać ręcznie, gdyż przyrządy nie były jeszcze wtedy skomputeryzowane, a w dodatku przywiezionego w częściach komputera nie udało się na miejscu uruchomić. Niektóre pomiary, na przykład rentgenowskie, musiały trwać bardzo długo (naświetlanie jednego zdjęcia zajmowało 20 minut), gdyż stosowano promieniowanie o niskiej energii, by jak najmniej narażać Całun. Przyrządy umieszczane były na specjalnych statywach, aby można je było przesuwać w stałej odległości od płótna, zachowując stałą geometrię układu pomiarowego. Samych zdjęć fotograficznych wykonano około tysiąca.

Do zespołu STURP w Stanach Zjednoczonych należeli ponadto Robert Bucklin i Joseph Gambescia – specjaliści medycyny sądowej, biochemik Alan D. Adler i biofizyk John H. Heller, którzy zajęli się identyfikacją śladów →krwi na Całunie, fizyk Larry Schwalbe (specjalista od fluorescencji rentgenowskiej), Jim R. Drusik (w cytowanej publikacji podano Druzik), zajmujący się konserwacją muzealną, i Diane Soran, chemik i archeolog. Dodatkowych dwóch badaczy w pierwszej fazie badań wycofało się z projektu. Po powrocie z Turynu przez kolejnych kilka lat członkowie zespołu poddawali pobrane próbki, zdjęcia i wyniki pomiarów szczegółowym analizom, publikowali wyniki otrzymane różnymi technikami w specjalistycznych pismach fachowych i dyskutowali je między sobą, aby dojść do całościowego opisu fizycznej i chemicznej struktury Całunu oraz śladów, które można na nim zaobserwować. Uzgadniali także hipotezy tłumaczące powstanie różnego rodzaju śladów na płótnie.

W latach 1980-1984 badacze z zespołu STURP opublikowali 15 oryginalnych prac naukowych z wynikami swoich szczegółowych badań i podsumowaniem całego projektu (sześć z nich ukazało się w czasopiśmie Amerykańskiego Towarzystwa Optycznego „Applied Optics”), a sześć artykułów ukazało się w materiałach konferencji IEEE w 1982 r. Wszystkie one są dostępne na stronie internetowej prowadzonej przez Barriego M. Schwortza.

Do najważniejszych rezultatów badań zespołu STURP należy ustalenie następujących faktów: (1) wizerunek na Całunie jest wizerunkiem realnego człowieka, poddanego biczowaniu i ukrzyżowaniu, z dokładnie oddanymi szczegółami anatomicznymi i na pewno nie jest utworzony przez artystę; (2) brak jest na włóknach lnu z Całunu jakichkolwiek związków barwnych: barwników, farb, pigmentów (zarówno nieorganicznych, jak i organicznych) lub przypaleń, które mogłyby wytłumaczyć powstanie wizerunku; (3) nie odnaleziono na płótnie substancji biologicznych czy biochemicznych wydzielanych przez ciało, które tłumaczyłyby jego powstanie; (4) wizerunek ciała ma charakter negatywu i ma zakodowaną unikatową informację trójwymiarową (por. →Fotografie Całunu); (5) wizerunek powstał także w miejscach, w których nie było bezpośredniego kontaktu ciała z płótnem; (6) wizerunek ciała ma charakter powierzchniowy i tworzą go włókienka leżące tylko w zewnętrznej warstwie nici; (7) intensywność obrazu ciała zależy od powierzchniowej ilości tak samo zabarwionych na żółto włókienek; (8) wizerunek skutecznie tłumi fluorescencję samego płótna; (9) rozdzielczość obrazu wizerunku wynosi przynajmniej 0,5 cm; (10) ślady krwi znalazły się na Całunie wcześniej niż wizerunek ciała i mają inne właściwości; (11) wizerunek ciała nie powstał pod śladami krwi; (12) ślady krwi wykazują penetrację w głąb nici i przepływ kapilarny; (13) potwierdzono autentyczność krwi na Całunie (wykryto pozostałości hemoglobiny i albuminę).

W końcowym raporcie STURP, ogłoszonym podczas konferencji prasowej w październiku 1981 r., stwierdzono, że wizerunek ciała utworzony zo­stał w wyniku modyfikacji struktury samych poli­sacharydów tworzących mikroskopijne włó­kienka lnu, które uległy utlenieniu i dehydratacji z utworzeniem sprzężonych układów wiązań, pochłaniających światło niebieskie i fioletowe, a więc tworząc wizerunek barwy żółtej – takie przemiany mogą być odtworzone w laboratorium w pewnych procesach fizycznych i chemicznych (STURP Final Report 1981). Jednak nie potrafiono wskazać żadnej metody, która odtwarzałaby wszystkie właściwości wize­runku lub sugerowałaby warunki, w których mógł powstać – odpowiedź na pytanie, jak powstał wizerunek lub co go utworzyło, pozostaje wciąż, tak jak było dotychczas, tajemnicą (STURP Final Report 1981).

By rozwiązać zagadkę wizerunku na Całunie, naukowcy z projektu STURP już w 1981 r. rozważali konieczność podjęcia nowych, multidyscyplinarnych badań, wśród nich spektroskopowych, zwłaszcza w podczerwieni, pomiarów składu izotopowego i zanieczyszczeń mikrobiologicznych, a także datowania radiowęglowego. Nawiązali kontakt z nowymi specjalistami z różnych dziedzin, m.in. z Harrym E. Gove’em, jednym z twórców metody datowania za pomocą węgla ¹⁴C. W 1984 r. naukowcy przygotowali nową, 177-stronicową Oficjalną propozycję badań naukowych Całunu Turyńskiego skierowaną do prefekta Kongregacji Nauki Wiary, kardynała Josepha Ratzingera, który przekazał ją Ojcu Świętemu, prawnemu właścicielowi Całunu. Zaplanowali w niej szczegółowo użycie 26 różnych technik badawczych. Tymczasem zaproszone do współpracy laboratoria radiowęglowe ostatecznie odrzuciły ofertę STURP, forsując w Watykanie samodzielne przeprowadzenie jedynie badań radiowęglowych oraz ignorując wiedzę członków zespołu STURP i ich propozycje, zmierzające do zmniejszenia ryzyka obarczenia wyników błędami związanymi z licznymi zanieczyszczeniami, niejednorodnie rozłożonymi na płótnie (→Badania wieku Całunu, →Fizyczne badania Całunu). Argumentem, który przeważył za odrzuceniem współpracy z naukowcami z USA, było zdanie H.E. Gove’a, że członkowie STURP za bardzo skłaniają się do uznania Całunu za autentyczny. Ostateczne zezwolenie przez władze odpowiedzialne za Całun na wykonanie jedynie datowania radiowęglowego praktycznie zamknęło możliwość dalszych, kompleksowych badań zespołu STURP (por. Jackson 2017). Jego członkowie jednak (zwłaszcza A.D. Adler, R.N. Rogers, J.P. Jackson, R. H. Dinegar, J. Drusik i J.J. Lorre) zajmowali się badaniem Ca­łunu przez kolejne lata, a niektórzy z nich do dzisiaj są współautorami publikacji kry­tycznych (B.M. Schwortz, L.A. Schwalbe). Podczas audiencji prywatnej w 1997 r. J.P. Jackson przedstawił Janowi Pawłowi II problem badań Całunu, ale wyjaśnienie nie spowodowało pozwolenia na nowe pomiary. Ostatecznie T.F. D’Muhala ogłosił w 1998 r. rozwiązanie projektu STURP, co urzędowo nastąpiło 1 października 1998 r. (por. Baima Bollone 2002).

Zbiory próbek i zdjęć zespołu, zgodnie z umową zawartą z królem Humbertem II, stały się własnością poszczególnych badaczy. Duża część z nich obecnie jest własnością Edukacyjnego i Badawczego Stowarzyszenia Całunu Turyńskiego (ang. Shroud of Turin Education and Research Association, Inc., STERA), w tym próbki pobrane przez R.N. Rogersa, które są okazjonalnie udostępniane do dalszych badań.

¹ W nawia­sach podano nazwiska koordynatorów i członków grup badawczych, choć przy każdym rodzaju pomiarów, ustawianiu i demontażu aparatury pomagało zawsze więcej osób. ↑

Bibliografia

Baima Bollone P., Całun Turyński. 101 pytań i odpowiedzi, przeł. z ang. K. Stopa, Kraków 2002, s. 272-275.

Jaworski J.S., Prawdziwe oblicze Boga Tajemnice Całunu Turyńskiego w świetle najnowszych badań nau­ko­wych, Warszawa 2020.

Jackson J. et al., The Shroud of Turin: A Critical Summary of Observations, Data, and Hypothesis, ed. R. Seifker, [b.m.w.] 2017.

Jumper E.J., et al., A Comprehensive Examination of the Various Stains and Images on the Shroud of Turin, „Archaeological Chemistry III” 1984, s. 447-476, ACS Advances in Chemistry, Vol. 205, https://doi.org/10.1021/ba-1984-0205.ch022.

Schwalbe L.A., Rogers R.N., Physics and Chemistry of the Shroud of Turin: A Summary of the 1978 Investigation, „Analytica Chimica Acta” 1982, Vol. 135, No. 1, s. 3-49, https://doi.org/10.1016/S0003-2670(01)85263-6.

Schwortz B., Oblicze prawdy. Żyd, który zbadał Całun Turyński, rozm. przepr. G. Górny, przeł. J. Savage-Hanford, M. Gąda, Izabelin–Warszawa 2013.

Źródła ilustracji

1. i 2. Fot. B. Schwortz (źródło: https://0201.nccdn.net/4_2/000/000/011/751/4-K-5-72dpi.jpg; https://0201.nccdn.net/1_2/000/000/10c/d10/4-K-9-72dpi.jpg)